Theo Tổ chức Y tế Thế giới WHO, hơn 300 triệu người trên toàn thế giới gặp phải vấn đề sức khỏe tinh thần như trầm cảm. Con số này trong thập kỷ qua đã tăng ít nhất 18 phần trăm (hơn 54 triệu người) – và nghiên cứu cho thấy việc tiếp xúc với ô nhiễm không khí có thể gây ra một số thiệt hại lâu dài nhất về nhận thức và sức khỏe tinh thần.
Hiểu về sức khỏe tinh thần
Sức khỏe tinh thần, được Tổ chức Y tế Thế giới WHO định nghĩa, là trạng thái hạnh phúc trong đó các cá nhân nhận ra khả năng của mình, có thể đối phó với những căng thẳng bình thường của cuộc sống, có thể làm việc có năng suất và hiệu quả, và có thể đóng góp cho cộng đồng.
Sức khỏe tinh thần bao gồm cảm xúc, tâm lý và cảm giác gắn kết; ảnh hưởng đến cách chúng ta suy nghĩ, cảm nhận và hành động. Sức khỏe tinh thần cũng giúp xác định cách chúng ta xử lý căng thẳng, móc nối vấn đề và đưa ra lựa chọn. Sức khỏe tinh thần rất quan trọng trong mọi giai đoạn của cuộc đời, từ thời thơ ấu, thanh thiếu niên cho đến khi trưởng thành.
Hiểu về sức khỏe tinh thần
Trong suốt cuộc đời, nếu bạn gặp các vấn đề về sức khỏe tâm thần thì, suy nghĩ, tâm trạng và hành vi của bạn có thể bị ảnh hưởng. Nhiều yếu tố góp phần vào các vấn đề sức khỏe tâm thần, bao gồm:
- Các yếu tố sinh học, chẳng hạn như gen hoặc hóa học não
- Trải nghiệm cuộc sống, chẳng hạn như chấn thương hoặc bị lạm dụng
- Tiền sử gia đình về các vấn đề sức khỏe tâm thần
Ô nhiễm không khí và sức khỏe tinh thần
Mối liên hệ giữa ô nhiễm không khí và sức khỏe tinh thần
Ngày càng nhiều tài liệu thảo luận về mối liên hệ tiềm ẩn giữa ô nhiễm không khí và sự gia tăng nguy cơ phát triển các rối loạn tâm lý. Các nghiên cứu quan sát đã được sử dụng ở cả Mỹ và Đan Mạch, liên quan đến việc phân tích các yếu tố môi trường như ô nhiễm không khí và điều trị các rối loạn tâm thần.
Cụ thể, họ đã thu thập thông tin bảo hiểm từ năm 2003 đến năm 2013 của 151 triệu người ở Mỹ và 1,4 triệu người ở Đan Mạch để tính toán số người ở mỗi khu vực đã được chẩn đoán mắc bệnh tâm thần phân liệt, lưỡng cực, rối loạn nhân cách, bệnh Parkinson, trầm cảm nặng và bệnh động kinh.
Ô nhiễm không khí có thể gây ra các vấn đề về tâm lý
Thông tin liên quan đến khí hậu, mức lương trung bình, nền tảng dân tộc của cư dân, mật độ dân số và các yếu tố kinh tế xã hội khác được phân tích để xác định xem bất kỳ yếu tố nào có liên quan đến việc tăng hoặc giảm tỷ lệ mắc từng chứng rối loạn tâm thần.
Nghiên cứu phát hiện ra rằng những người ở Đan Mạch sống trong những khu vực ô nhiễm không khí cao trong mười năm đầu đời có nguy cơ mắc bệnh tâm thần phân liệt, trầm cảm, rối loạn lưỡng cực và rối loạn nhân cách cao hơn. Ở Mỹ, các khu vực ô nhiễm không khí cao có liên quan đến tỷ lệ trầm cảm và lưỡng cực cao hơn so với các khu vực ít ô nhiễm.
Ô nhiễm không khí và sức khỏe tinh thần ở trẻ em
Nghiên cứu bổ sung đã tìm thấy mối liên hệ giữa ô nhiễm không khí và mức độ nghiêm trọng của các vấn đề sức khỏe tâm thần ở trẻ em.
Các nhà nghiên cứu từ bộ phận Thống kê sinh học và Dịch tễ học tại Trung tâm Y tế Bệnh viện Nhi đồng Cincinnati đã tiến hành nghiên cứu tác động của việc tiếp xúc với ô nhiễm không khí trong thời gian ngắn đối với mức độ nghiêm trọng của các rối loạn tâm thần ở trẻ em.
Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng việc tiếp xúc với PM2.5 trong thời gian ngắn có liên quan đến các đợt rối loạn tâm thần của trẻ em trong một đến hai ngày sau khi tiếp xúc. Điều này được đánh dấu bằng sự gia tăng số lượt đến khám rối loạn tâm thần tại khoa cấp cứu Trẻ em.
Sức khỏe tinh thần của trẻ em bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm không khí
Những phát hiện đáng chú ý khác bao gồm trẻ em sống ở những vùng khó khăn được coi là có nguy cơ dễ bị ảnh hưởng bởi tác động của ô nhiễm không khí cao hơn so với trẻ em sống ở những vùng lân cận khá giả. Điều này đặc biệt liên quan đến chứng rối loạn lo âu và tự tử. Cụ thể, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng việc tiếp xúc gần đây với quần thể không khí liên quan đến giao thông (TRAP) có liên quan đến việc gia tăng lo lắng tổng quát.
Nghiên cứu liên quan đến việc phân tích hình ảnh MRI của trẻ em để xem xét cụ thể mức độ phổ biến của Myo-inositol, một chất chuyển hóa được tìm thấy trong các tế bào thần kinh đệm. Sau khi tiếp xúc với mức TRAP cao, các nhà nghiên cứu ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong Myo-inositol. Mức độ cao của chất chuyển hóa cũng có liên quan đến sự gia tăng các triệu chứng lo âu tổng quát.
Giải pháp bảo vệ bản thân khỏi ô nhiễm không khí
Kiểm soát nguồn ô nhiễm không khí
Ô nhiễm không khí đến từ trong nhà lẫn ngoài trời. Tuy nhiên, chúng ta chỉ có thể kiểm soát được nguồn ô nhiễm không khí trong nhà. Những việc có thể làm để kiểm soát được chất lượng không khí trong nhà bao gồm:
| Hạn chế Vi sinh vật | Hạn chế Khí độc | Hạn chế Bụi mịn |
| Hút bụi, vệ sinh rèm cửa, ghế salon, giường thường xuyên | Hạn chế sử dụng đồ nội thất gỗ công nghiệp (chứa formaldehyde) | Hạn chế chiên/rán/xào/nướng đồ ăn |
| Dọn rửa nhà vệ sinh, phòng tắm thường xuyên | Không sử dụng chất tẩy rửa hóa học (chứa VOCs) | Không sử dụng bếp than, bếp củi hay lò sưởi đốt bằng củi |
| Giặt chăn, ga, gối, thảm ít nhất 1 lần/ tuần | Không hút thuốc (chứa benzen) | |
| Hạn chế sử dụng dầu ăn (sinh ra khói dầu ăn độc) |
Vệ sinh nhà thường xuyên giúp kiểm soát ô nhiễm không khí
Hạn chế tiếp xúc với ô nhiễm không khí
- Kiểm tra chỉ số chất lượng không khí (AQI): Việc kiểm tra chỉ số chất lượng không khí sẽ giúp bạn xác định được thời điểm nào nên ra ngoài, và sắp xếp lại lịch trình trong ngày để ra ngoài vào lúc mức độ ô nhiễm không khí thấp nhất.
- Đeo khẩu trang khi ra ngoài: Khẩu trang là một phụ kiện hữu hiệu giúp bảo vệ đường hô hấp của bạn khỏi những tác nhân ô nhiễm không khí nguy hiểm bên ngoài. Một lưu ý khi sử dụng khẩu trang đó là hãy lựa chọn loại khẩu trang chuyên dụng N95 được Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khuyên dùng.
Xử lý chất ô nhiễm không khí
- Lưu thông không khí trong nhà: Thông gió giúp loại bỏ hoặc làm loãng các chất ô nhiễm trong không khí trong nhà đến từ các nguồn trong nhà. Điều này làm giảm mức độ ô nhiễm và cải thiện chất lượng không khí trong nhà. Việc cung cấp không khí ngoài trời là một trong những yếu tố quan trọng trong việc thúc đẩy chất lượng không khí tốt. Không khí có thể vào nhà theo nhiều cách khác nhau, bao gồm:
- Thông qua hệ thống thông gió tự nhiên, chẳng hạn như thông qua cửa sổ và cửa ra vào trong những khoảng thời gian thích hợp trong ngày
- Thông qua các phương tiện cơ học, chẳng hạn như thông qua cửa hút không khí ngoài trời liên quan đến hệ thống sưởi, thông gió và điều hòa không khí (HVAC).
- Sử dụng máy lọc không khí: Máy lọc không khí là thiết bị có khả năng xử lý các chất ô nhiễm không khí. Vì thế việc đầu tư máy lọc không khí sẽ mang đến bầu không khí trong lành tại không gian sống, từ đó giúp bảo vệ sức khỏe cho trẻ em và các thành viên khác trong gia đình.
Hít thở không khí sạch là một bước quan trọng để giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến sức khỏe tinh thần. Không khí sạch cũng có một loạt các tác động tích cực khác, bao gồm cải thiện chức năng nhận thức và kéo dài tuổi thọ. Chính vì thế, bạn nên chú ý các biện pháp để bảo vệ bản thân khỏi ô nhiễm không khí.
Nguồn tham khảo:
https://www.mentalhealth.gov/basics/what-is-mental-health
https://www.iqair.com/us/blog/air-quality/air-pollution-and-mental-health
https://www.news-medical.net/health/Pollution-and-Mental-Health.aspx
Tìm hiểu các thông tin chuyên sâu về không khí tại đây.
