Dữ liệu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho thấy gần như toàn bộ dân số toàn cầu (99%) hít thở không khí chứa hàm lượng chất ô nhiễm cao, trong đó các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình phải chịu mức phơi nhiễm cao nhất [1]. Đứng trước những tác động tiêu cực của ô nhiễm không khí, các quốc gia có mức thu nhập thấp và trung bình đã hành động và thực hiện những giải pháp kịp thời để cải thiện chất lượng không khí.
1. Ô nhiễm không khí là gì?
Ô nhiễm không khí là sự thay đổi lớn trong thành phần của không khí, chủ yếu do khói, bụi hoặc các khí độc hại khác thải ra ngoài môi trường. Ô nhiễm không khí không chỉ gây nên hiện tượng biến đổi khí hậu mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sống của con người và các loại sinh vật khác.
Ô nhiễm không khí có thể xảy ra do các hiện tượng tự nhiên như cháy rừng, núi lửa hoặc từ các hoạt động sản xuất và sinh hoạt của con người như khí thải từ xe cộ hay khói bụi từ việc đốt cháy than củi, rơm rạ.
Ô nhiễm không khí
2. Giải pháp ô nhiễm không khí đô thị của các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình
2.1. Việt Nam
Theo mức phân loại này của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam được xếp trong nhóm các nền kinh tế có mức thu nhập trung bình thấp.
Trong báo cáo thường niên về chỉ số hiệu suất môi trường (The Environmental Performance Index-EPI) do tổ chức môi trường Mỹ thực hiện, Việt Nam đứng trong nhóm 10 nước ô nhiễm không khí hàng đầu Châu Á. Đáng lưu ý là tổng lượng bụi ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh đều liên tục tăng cao, khiến chỉ số chất lượng không khí (AQI) luôn ở mức báo động.[2]
Tình trạng ô nhiễm không khí toàn cầu
Một khảo sát của Viện Chiến lược và Phát triển giao thông vận tải của Bộ Giao thông vận tải Việt Nam chỉ ra rằng, trong 6 nguồn gây ô nhiễm không khí của thủ đô Hà Nội thì xe máy và ô tô chiếm tới 70% lượng chất độc thải ra môi trường.
Giao thông Việt Nam
Quyết định của Chính phủ Việt Nam trong việc áp dụng tiêu chuẩn khí thải Euro 5 từ ngày 1/1/2022 góp phần giảm thiểu lượng phát thải của các chất gây ô nhiễm không khí. Tiêu chuẩn khí thải Euro 5 là một trong những tiêu chuẩn hiện hành trên thế giới được EU quy định vào tháng 9 năm 2009. Phiên bản tiêu chuẩn Euro 5 dùng để kiểm soát và giảm thiểu lượng khí thải từ các phương tiện giao thông.
Những quy định của tiêu chuẩn này góp phần thắt chặt các giới hạn về lượng chất thải từ động cơ Diesel và đặt ra các yêu cầu về việc sản xuất các loại xe mới chạy bằng nhiên liệu sạch. Các mục tiêu về giảm phát thải khí nhà kính (GHG) được Chính phủ Việt Nam cam kết thực hiện với mục đích xây dựng một môi trường sống bền vững cho thế hệ tương lai.
2.2. Nepal
Theo dữ kiện từ Chỉ số Chất lượng Không khí (AQI), nồng độ PM2.5 hiện tại ở Nepal cao gấp 2.9 lần và nồng độ ô nhiễm không khí trung bình hàng năm cao hơn 5 lần so với hướng dẫn về chất lượng không khí của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Ô nhiễm không khí gây nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng cho hàng trăm nghìn người Nepal [3].
Những bức ảnh chụp từ thủ đô Kathmandu cho thấy các con phố chìm trong khói bụi xám xịt, không khí ảm đạm và tầm nhìn kém. Ảnh do vệ tinh Copernicus Sentinel-2 của Liên minh Châu Âu chụp năm 2021 cho thấy các thung lũng phía đông Kathmandu hoàn toàn bị bao trùm trong khói.
Ảnh vệ tinh
Năm 2019, Nepal đã thông qua Đạo luật bảo vệ môi trường, trong đó củng cố và sửa đổi luật bảo vệ môi trường của Nepal để thừa nhận quyền cơ bản của mọi công dân được sống trong một môi trường sạch sẽ và lành mạnh.
Chính sách này đề cập đến việc sử dụng chất thải có khả năng phân hủy sinh học để sản xuất nhiên liệu và năng lượng trong các hoạt động sản xuất. Nepal cũng ưu tiên phát triển hệ thống quản lý nông nghiệp, chăn nuôi và nước thải thông minh.[4]
2.3. Indonesia
Theo bảng xếp hạng của Công ty giám sát chất lượng không khí IQAir, thủ đô Jakarta của Indonesia đã trở thành một trong những thành phố bị ô nhiễm không khí nặng nhất thế giới. Theo đó, Jakarta và các vùng lân cận đã thường xuyên ghi nhận mức độ ô nhiễm bụi mịn PM 2.5 cao gấp nhiều lần mức khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới (WHO).
Mùa khô kéo dài trong 3 tháng tại Indonesia đã dẫn đến sự gia tăng nồng độ ô nhiễm cao và khí thải từ các hoạt động giao thông và công nghiệp ở các thành phố lớn như Jakarta – Bogor – Depok – Tangerang – Bekasi (tên viết tắt của các thành phố trên là Jabodetabek).
Ô nhiễm tại Jakarta
Indonesia đã đề xuất và áp dụng các biện pháp khác nhau nhằm can thiệp tình trạng ô nhiễm không khí tại Jabodetabek. Một trong những biện pháp giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí là xây dựng hệ thống kiểm soát lượng phát thải ra môi trường ở khu vực này.
Bên cạnh đó, Indonesia cũng chuẩn bị ngân sách hỗ trợ cho việc cung cấp một số lượng lớn cây xanh trong khu vực Jabodetabek. Chính phủ cũng thực hiện các chính sách giảm thiểu sử dụng phương tiện chạy bằng nhiên liệu hóa thạch và chuyển sang các phương tiện sử dụng nguồn năng lượng sạch.[5]
Mức độ ô nhiễm không khí vẫn ở mức cao nguy hiểm ở nhiều nơi trên thế giới. Trong 117 quốc gia theo dõi chất lượng không khí, WHO nhận thấy rằng chỉ số ô nhiễm của 17% thành phố ở các quốc gia có thu nhập thấp hoặc trung bình đều nằm vượt quá các hướng dẫn của WHO. Việc áp dụng các biện pháp giúp cải thiện tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng được các quốc gia này quan tâm.
Tìm hiểu thêm những thông tin cơ bản về không khí tại đây.
Nguồn tham khảo:
[1] “Air pollution.” World Health Organization (WHO), https://www.who.int/health-topics/air-pollution#tab=tab_1 .
[2] (n.d.). Environmental Performance Index: Welcome. Retrieved November 9, 2023, from https://epi.yale.edu
[3] Retrieved November 9, 2023, from https://urban-links.org/wp-content/uploads/USAID_APSolutionsDoc_070219.pdf
[4] Nepal | Climate & Clean Air Coalition. (n.d.). Climate and Clean Air Coalition. Retrieved November 9, 2023, from https://www.ccacoalition.org/partners/nepal
[5] LMIC Urban Air Pollution Solutions Retrieved November 9, 2023, from https://urban-links.org/wp-content/uploads/USAID_APSolutionsDoc_070219.pdf