Theo Tổ chức Y tế Thế giới WHO, ô nhiễm không khí đe dọa gần 7 triệu ca tử vong sớm mỗi năm. Ô nhiễm không khí không chỉ gia tăng số lượng ca tử vong mà còn gây ra những vấn đề về da liễu. Vậy mối quan hệ giữa ô nhiễm không khí và các vấn đề về da là gì?
1. Ô nhiễm không khí
Ô nhiễm không khí là sự thay đổi lớn trong thành phần của không khí chủ yếu do khói, bụi, hơi hoặc các khí lạ được đưa vào không khí. Ô nhiễm không khí xảy ra khi các chất gây ô nhiễm như khí thải từ xe cộ, nhà máy công nghiệp, đốt chất thải, hóa chất độc hại, bụi mịn và khói tăng lên trong không khí vượt quá mức cho phép và gây ra các tác động tiêu cực.
Theo đài Fox News 80% các thành phố trên thế giới không đáp ứng được tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về chất lượng không khí, trong đó chủ yếu tập trung ở các nước nghèo. WHO cho biết mức độ ô nhiễm không khí đô thị toàn cầu đã tăng 8% bất chấp những cải thiện ở một số vùng. Điều này dẫn đến nguy cơ đột quỵ, bệnh tim mạch, ung thư phổi cùng hàng loạt vấn đề về đường hô hấp.
Nguyên nhân gây ô nhiễm không khí
Các chất ô nhiễm trong không khí bao gồm các chất gây ô nhiễm hữu cơ, chất gây ô nhiễm vô cơ, khí thải ô nhiễm và các hạt mịn không chỉ gây ra các vấn đề về sức khỏe còn gây ra hậu quả nghiêm trọng cho môi trường như hiện tượng nhà kính và tác động đến hệ sinh thái tự nhiên.
Năm 1970, Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ EPA đã đề ra các hướng dẫn và tiêu chuẩn về chất lượng không khí thông qua “Đạo Luật không khí sạch – Clean Air Act” nhằm đảm bảo môi trường sống lành mạnh cho con người. Hiện nay, Đạo Luật đã được sửa đổi 2 lần vào năm 1977 và 1990.
2. Mối liên hệ giữa ô nhiễm không khí và các vấn đề về da
2.1. Ô nhiễm không khí gây kích ứng da
Ô nhiễm không khí có thể gây kích ứng da bao gồm viêm da cơ địa, da nổi mẩn đỏ, da nổi mụn, da sần sùi hoặc bong tróc. Ô nhiễm không khí chứa nhiều bụi bẩn, phấn hoa, các chất gây dị ứng dễ dàng tiếp xúc trực tiếp và gây tổn thương bề mặt da.
Da có thể bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm không khí theo hai cách trực tiếp thông qua sự hấp thu các chất ô nhiễm không khí của da, đặc biệt là do sự xâm nhập được hình thành bởi các nang lông trong lớp sừng hoặc gián tiếp bằng cách phổi hấp thu các hạt được máu vận chuyển tiếp đến da.
Việc da tiếp xúc với ô nhiễm không khí đô thị sẽ kích hoạt các cơ chế giải độc tế bào, nếu hoạt động trong thời gian dài hơn có thể dẫn đến tổn thương DNA và protein, tăng nồng độ ROS và peroxy hóa lipid dẫn đến thay đổi da chẳng hạn như chức năng rào cản bị suy yếu. Điều này gây ra tình trạng kích ứng da, tăng sắc tố, nổi đốm và nếp nhăn.
Ô nhiễm không khí gây kích ứng da
Ngoài ra, tình trạng ô nhiễm không khí kết hợp với không khí khô và độ ẩm cao có thể khiến cho tình trạng dị ứng da trở nên trầm trọng hơn.
2.2. Ô nhiễm không khí tăng quá trình lão hóa da
Ô nhiễm không khí có thể tác động tiêu cực đến làn da làm tăng quá trình lão hóa da. Bụi, khói, hóa chất và các hạt nhỏ trong không khí ô nhiễm có thể xâm nhập vào da, làm tắc nghẽn lỗ chân lông và gây ra viêm nhiễm. Điều này có thể làm mất đi độ đàn hồi tự nhiên của da và dẫn đến tình trạng da khô, nhăn nheo và thiếu sức sống.
Ô nhiễm không khí chứa các gốc tự do và các chất oxy hóa khác có thể tấn công tế bào da. Quá trình oxy hóa gây hủy hoại màng tế bào và các thành phần quan trọng bên trong, gây ra sự mất cân bằng và làm giảm khả năng tự bảo vệ của da.
Một số chất ô nhiễm như khói xe, hóa chất công nghiệp có thể kích thích da tăng sản xuất melanin dẫn đến tình trạng da sạm màu, tàn nhang và đốm nâu.
Lão hóa da khi tiếp xúc với môi trường không khí ô nhiễm
Theo nghiên cứu “Ảnh hưởng của ô nhiễm không khí đối với lão hóa tế bào và lão hóa da”, ô nhiễm không khí gây viêm nhiễm, kích hoạt AhR (Aryl hydrocarbon Receptor) và dẫn đến thay đổi hệ vi sinh vật trên da khiến lão hóa tế da bào sớm. Ngoài ra, việc da tiếp xúc với ô nhiễm không khí còn gây ra tình trạng căng thẳng oxy hóa gia tăng dẫn đến rối loạn sắc tố da và hình thành nếp nhăn khiến da dần bị lão hóa.
Thêm vào đó, PM2.5 trong không khí làm tổn thương DNA và peroxid hóa lipid dẫn đến sự hình thành các nốt sần già cỗi, tăng sự hình thành các gốc oxy hóa tự do (ROS) và thúc đẩy giải phóng các cytokine tiền viêm. Điều này dẫn đến lão hóa da nhanh hơn và tăng tính nhạy cảm với sự xâm nhập của mầm bệnh.
2.3. Ô nhiễm không khí gây bệnh vẩy nến ở da
Ô nhiễm không khí có thể khiến bệnh vẩy nến ở da trở nên nghiêm trọng. Bệnh vẩy nến (psoriasis) là các vết sần và mẩn đỏ, ranh giới rõ bao phủ bởi các vẩy da trắng bạc. Bệnh vẩy nến xuất hiện khi hệ miễn dịch của cơ thể hoạt động quá mức và tạo ra quá nhiều tế bào da mới trong quá trình tăng trưởng da.
Da có thể được coi là tuyến phòng thủ đầu tiên đối với tác động của môi trường. Bề mặt da tiếp xúc trực tiếp với các chất oxy hóa bao gồm bức xạ của tia cực tím (tia UV), khói thuốc lá, chất khí độc hại từ công nghiệp. Việc tiếp xúc với các chất có khả năng oxy hóa ngoài môi trường dẫn đến sự hình thành ROS và một loạt các phân tử có hoạt tính sinh học có thể gây hại cho da. Tình trạng oxy hóa tăng cao là nguyên nhân dẫn đến tình trạng bệnh vẩy nến.
Bệnh vẩy nến ở da
Nghiên cứu dựa trên dữ liệu thực tế của 957 bệnh nhân bị bệnh vẩy nến mãn tính với 4398 lần tái khám cho thấy ô nhiễm không khí là một yếu tố kích hoạt bùng phát bệnh vẩy nến. Căng thẳng oxy hóa và viêm nhiễm (ox-inflammation) là hai cơ chế sinh lý chính được công nhận của thiệt hại do các chất ô nhiễm không khí gây ra. Đây chính là yếu tố tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh vẩy nến.
2.4. Ô nhiễm không khí gia tăng khả năng ung thư da
Ô nhiễm không khí gia tăng khả năng ung thư da. Ô nhiễm không khí có thể làm tăng cường tác động của tia UV lên da và gây tổn thương nghiêm trọng bề mặt da tiếp xúc trực tiếp với không khí.
Ung thư da ở người do ô nhiễm không khí
Theo nghiên cứu, ô nhiễm không khí gây ra tình trạng biến đổi khí hậu nghiêm trọng và tăng khả năng tiếp xúc của tia UV đến làn da. Việc da tiếp xúc với bức xạ tia cực tím dẫn đến tổn thương DNA thông qua sự hình thành các chất pyrimidine và các loại oxy phản ứng. Điều này cho phép tiến trình đột biến, ức chế miễn dịch và mở rộng tế bào vô tính, do đó thúc đẩy sự hình thành khối u.
Tuy nhiên, cường độ tiếp xúc với tia cực tím và số lần bị cháy nắng có thể ảnh hưởng khác nhau đến nguy cơ phát triển các dạng bệnh ác tính ở da.
3. 3 cách khắc phục tình trạng không khí nhằm duy trì làn da luôn khỏe mạnh
3.1. Hạn chế và kiểm soát nguồn ô nhiễm trong không gian sống
Để khắc phục tình trạng không khí nhằm duy trì làn da luôn khỏe mạnh, chúng ta nên hạn chế và kiểm soát các nguồn gây ô nhiễm tại nhà. Bạn nên kiểm tra những nguồn lây nhiễm có thể dẫn đến ô nhiễm không khí như đường ống nước, khu vực nhà bếp, khu vực vệ sinh, thậm chí là chất liệu của các đồ dùng trong gia đình.
3.2. Giữ độ ẩm trong nhà ở mức tiêu chuẩn
Giữ độ ẩm ở mức tiêu chuẩn là yếu tố giúp đảm bảo chất lượng không khí trong nhà bạn. Theo EPA, độ ẩm không khí lý tưởng nhất dao động trong mức từ 55 – 65%. Đây là độ ẩm tiêu chuẩn tạo môi trường lành mạnh và bảo vệ làn da của bạn.
Độ ẩm được kiểm soát giúp hạn chế tình trạng da bị bong tróc, mẩn ngứa, nổi đốm đen, nhăn nheo và khả năng lão hóa sớm, đặc biệt ở phụ nữ.
3.3. Loại bỏ các tác nhân gây ô nhiễm trong nhà
Loại bỏ các tác nhân gây ô nhiễm trong nhà giúp duy trì làn da khỏe mạnh. Các tác nhân gây ô nhiễm trong nhà như hóa chất trong sản phẩm làm sạch, mùi hương nhân tạo, khói thuốc, bụi, nấm mốc và vi khuẩn có thể gây tổn thương cho làn da của bạn. Một môi trường sống trong nhà ô nhiễm gây ra sự giảm chất lượng không khí ảnh hưởng đến quá trình nuôi dưỡng của làn da.
Bởi vậy, việc loại bỏ các tác nhân gây ô nhiễm không khí cung cấp không khí sạch, độ ẩm tiêu chuẩn, hạn chế sự tiếp xúc tiêu cực của không khí giúp bảo vệ làn da bạn.
Bạn có thể lắp đặt hệ thống thông gió và lọc không khí trong nhà để cải thiện chất lượng không khí tại không gian sống.
Hạn chế sử dụng hóa chất tẩy rửa trong nhà
Việc tiếp xúc với các chất gây ô nhiễm không khí như hóa chất công nghiệp, khói xe, bụi và các hạt nhỏ khác trong không khí có thể gây tổn hại và lão hóa da. Hơn nữa, các chất ô nhiễm cũng có thể làm mất độ ẩm tự nhiên của da, làm da trở nên khô, mất sức sống, thiếu sức đàn hồi và gia tăng cao khả năng ung thư da.
Ô nhiễm không khí luôn là một trong những nguyên nhân hàng đầu đe dọa sức khỏe con người. Bởi vậy, việc duy trì chất lượng không khí trong lành không chỉ giúp đảm bảo môi trường lành mạnh, an toàn, thân thiện mà còn hạn chế sự tác động tiêu cực của các chất ô nhiễm đến sức khỏe con người.
Tìm hiểu và cập nhật những thông tin mới nhất về không khí tại đây.
THAM KHẢO
[1] Martic, Ines, et al. “Effects of Air Pollution on Cellular Senescence and Skin Aging.” Cells, vol. 11, no. 14, 17 July 2022, p. 2220, www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9320051/, https://doi.org/10.3390/cells11142220.
[2] Bellinato, Francesco, et al. “Association between Short-Term Exposure to Environmental Air Pollution and Psoriasis Flare.” JAMA Dermatology, vol. 158, no. 4, 1 Apr. 2022, p. 375, jamanetwork.com/journals/jamadermatology/article-abstract/2788833, https://doi.org/10.1001/jamadermatol.2021.6019.
[3] Parker, Eva Rawlings. “The Influence of Climate Change on Skin Cancer Incidence – a Review of the Evidence.” International Journal of Women’s Dermatology, vol. 7, no. 1, July 2020, https://doi.org/10.1016/j.ijwd.2020.07.003.
