Trong hơn một nghìn năm, gang đã được sử dụng như một bề mặt nấu ăn đáng tin cậy. Trên thực tế, gang đã được sử dụng từ thời kỳ đồ sắt được đặt tên thích hợp, khoảng 2500 năm trước. Vậy việc sử dụng chảo gang có an toàn không?
1. Về bụi mịn PM2.5
Theo tổ chức Y tế Thế giới WHO báo cáo có đến hơn 92% dân số đang sống trong không khí bị ô nhiễm. Mặc dù các cơ quan, tổ chức đã cố gắng thực hiện các chính sách bảo vệ môi trường nhưng tình trạng ô nhiễm không khí vẫn tiếp tục tăng cao. Trong đó, bụi mịn và bụi siêu mịn được nhận định là một trong những tác nhân ô nhiễm gây ảnh hưởng lớn đến sức khoẻ con người.
Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ EPA cho biết bụi mịn – PM (Particulate Matter) là các phân tử vô cơ hoặc hữu cơ bay lơ lửng trong không khí, thường có nguồn gốc chủ yếu đến từ khói phương tiện giao thông hay qua việc đốt cháy các nhiên liệu hữu cơ trong công nghiệp. Kích thước của bụi mịn rất đa dạng, khó nhìn thấy rõ bằng mắt thường và được tính theo đơn vị µm (micromet).
Bụi mịn PM2.5
Bụi mịn PM2.5 là những hạt bụi li ti có trong không khí với kích thước 2.5 micron trở xuống (so với sợi tóc con người thì nó nhỏ hơn khoảng 30 lần). Bụi mịn PM2.5 được hình thành từ các chất như nitơ, carbon và các hợp chất kim loại khác.
Khi nồng độ bụi mịn PM2.5 trong không khí ở ngoài trời tăng lên thì sẽ làm cho không khí bị mờ đi và tầm nhìn bị giảm trông giống như sương mù. Bụi mịn PM2.5 có thể dễ dàng xâm nhập vào cơ thể con người thông qua đường hô hấp và gây nên một số bệnh nguy hiểm như bệnh về đường hô hấp, da liễu, tim mạch, thậm chí là ung thư và tử vong.
Bụi mịn PM2.5 chứa những vi khuẩn có hại, từ đó gây ra hiện tượng dị ứng da, khiến cơ thể cảm thấy ngứa ngáy, khó chịu. Nếu mọi người tiếp xúc với lượng bụi mịn nhiều còn có thể gây ra các hiện tượng viêm mũi, đau mắt, các bệnh về tai mũi họng.
Theo thống kê WHO, mỗi năm, bụi mịn PM2.5 có thể tăng 10μg/m3, đồng nghĩa với việc số bệnh nhân cấp cứu vì bệnh cao huyết áp sẽ tăng 8% và các bệnh về tim mạch cũng tăng lên đáng kể.
2. Sự phổ biến và ứng dụng của chảo gang
Gang là hợp kim của sắt – cacbon với lượng cacbon lớn hơn 2.14%. Thành phần hóa học của gang bao gồm chủ yếu là sắt (hơn 95% theo trọng lượng) và các nguyên tố hợp kim chính là cacbon và silic. Hàm lượng của cacbon trong gang nằm trong khoảng từ 2.14% và có thể lên đến 6.67% trọng lượng. Đặc trưng của gang chính là “sự giải phóng sắt”.
Chảo gang, một công cụ nấu nướng không thể thiếu trong bếp, đã trở thành một phần quan trọng của nhiều hộ gia đình và nhà hàng trên khắp thế giới. Được biết đến với độ bền cao và khả năng chịu nhiệt tốt, chảo gang không chỉ mang lại hiệu suất nấu nướng tốt mà còn phản ánh một phần của truyền thống và văn hóa ẩm thực của nhiều quốc gia.
Chảo gang
Chảo gang giữ và phân bố nhiệt đều, giúp chế biến món ăn đạt được kết quả tốt nhất. Với chất liệu gang chất lượng, chảo có thể sử dụng trong thời gian dài mà không hư hỏng.
Trong một báo cáo của Mỹ, do bản chất của việc nấu nướng đã thay đổi từ cuối thế kỷ 18 đến giữa thế kỷ 19 và bếp nấu trong nhà (trái ngược với lò sưởi đốt củi và lò nướng gạch ngoài trời) trở nên phổ biến hơn. Dụng cụ nấu nướng cũng phát triển, ưa chuộng bởi những chiếc chảo đáy phẳng làm từ gang đang nhanh chóng được công nghiệp hóa trên toàn quốc.
3. Mối quan hệ giữa chảo gang và bụi mịn PM2.5
Việc sử dụng chảo gang có thể phát thải bụi mịn PM2.5 gây ô nhiễm không khí. Khi chảo gang được sử dụng để cháy hoặc nấu chín thức ăn ở nhiệt độ cao, các hợp chất và chất béo có thể bị oxi hóa, tạo thành các hợp chất hữu cơ. Lúc này, sự cháy không hoàn toàn có thể phát ra bụi mịn PM2.5.
Việc sử dụng dầu hoặc chất béo trong quá trình nấu nướng có thể tạo ra khói và hơi mịn. Nếu chảo không được làm sạch đúng cách hoặc không được sử dụng một cách thích hợp, khả năng phát thải bụi mịn PM2.5 sẽ tăng cao.
Theo một nghiên cứu về “Các chất độc hại chất ô nhiễm không khí thải ra trong quá trình nấu ăn bằng chảo gang trong một nhà hàng thương mại Trung Quốc” vào tháng 8 năm 2022, quá trình nấu nướng thải ra một lượng lớn cả chất dạng hạt (PM) và chất ô nhiễm dạng khí. Điều này có thể gây ra sự tiếp xúc lâu dài với vật chất dạng hạt mịn (PM2.5), hạt siêu mịn (UFP có đường kính khí động học nhỏ hơn 0.1 μm) và các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC).
Nghiên cứu cho biết tốc độ phát thải PM2.5 đo được từ quá trình chiên ngập dầu và nướng bằng chảo gang lần lượt là 0.68 ± 0,11 mg/phút và 1.58 ± 0.25 mg/phút. Hơn nữa, tốc độ phát thải UFP khi chiên ngập dầu (4.3 × 109/phút) cao gấp ba lần so với nướng bằng thiết bị khác.
Chảo gang phát thải bụi mịn
Ngoài ra, trong một nghiên cứu khác về “Các hạt siêu mịn từ các thiết bị điện và chảo gang nấu ăn”, sau khi chảo gang được làm nóng đến mức không thấy có sự gia tăng các hạt, việc rửa bằng chất tẩy rửa sẽ tạo ra nhiều hạt vào lần làm nóng chảo tiếp theo.
Đặc biệt, nếu trong nhà không có hệ thống thông gió tốt hoặc không có sự tuân thủ các biện pháp an toàn khi sử dụng chảo gang, bụi mịn và các chất khí độc có thể tăng lên trong không gian sống nhanh chóng.
Chảo gang, mặc dù là một công cụ nấu nướng phổ biến nhưng có thể gây ra nguy cơ phát thải bụi mịn PM2.5 khi sử dụng không đúng cách hoặc trong điều kiện không đảm bảo an toàn. Bụi mịn PM2.5 khi xâm nhập vào không khí có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như viêm phổi và bệnh tim mạch. Do đó, việc sử dụng chảo gang cần được thực hiện với sự chú ý và tuân thủ các biện pháp an toàn để giảm thiểu nguy cơ ô nhiễm không khí và bảo vệ sức khỏe con người.
Tìm hiểu và cập nhật những thông tin mới nhất về chất lượng sống toàn diện tại đây.
Tìm hiểu thêm giải pháp về không khí tại đây.
THAM KHẢO
[1] Wallace, L. A., et al. “Ultrafine Particles from Electric Appliances and Cooking Pans: Experiments Suggesting Desorption/Nucleation of Sorbed Organics as the Primary Source.” Indoor Air, vol. 25, no. 5, 14 Oct. 2014, pp. 536–546, https://doi.org/10.1111/ina.12163. Accessed 6 Oct. 2019.
[2] Le, Yen Thi-Hoang, et al. “α−Fe2O3 Nanoparticles and Hazardous Air Pollutants Release during Cooking Using Cast Iron Wok in a Commercial Chinese Restaurant.” Environmental Pollution, vol. 307, 15 Aug. 2022, p. 119578, www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0269749122007928, https://doi.org/10.1016/j.envpol.2022.119578. Accessed 20 Dec. 2023.
