Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ EPA, nấm mốc có thể được tìm thấy ở hầu hết mọi nơi và phát triển trên hầu hết mọi chất, khi có sự hiện diện của sự ẩm ướt. Vậy những loại nấm mốc nào nguy hiểm nhất đối với sức khỏe con người?
1. Nguyên nhân hình thành nấm mốc
Nấm mốc là loại vi khuẩn nấm thuộc họ Fungi (nấm) trong tự nhiên. Nấm mốc là các sinh vật đa tế bào và có khả năng phát triển và sinh sản thông qua việc tạo ra các mầm bào hoặc bào tử. Nấm mốc có thể xuất hiện ở nhiều môi trường khác nhau, bao gồm không khí, đất, thực phẩm và cả trong nhà cửa.
Môi trường ẩm ướt là điều kiện lý tưởng cho sự sinh trưởng và phát triển của nấm mốc. Khi môi trường có độ ẩm cao, nước từ không khí hoặc các bề mặt ẩm được hấp thụ vào vật liệu như gỗ, vải, tường, sàn, tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển.
Nấm mốc cần chất hữu cơ làm nguồn dinh dưỡng để sinh trưởng và phát triển. Vật liệu như gỗ, giấy, vải, thực phẩm thừa và các chất hữu cơ khác có thể cung cấp nguồn thức ăn cho nấm mốc và khuyến khích sự phát triển của chúng.
Nấm mốc
Một số loại nấm mốc phát triển tốt ở nhiệt độ ấm và ẩm. Môi trường có nhiệt độ từ 20 – 30 độ Celsius và độ ẩm cao là môi trường lý tưởng cho sự phát triển của nấm mốc. Đồng thời, khu vực ít ánh sáng hoặc không tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời có thể tạo điều kiện thuận lợi cho nấm mốc phát triển.
Nấm mốc có thể gây tác hại cho sức khỏe con người và môi trường sống. Khi tiếp xúc với nấm mốc, nhiều người có thể phản ứng dị ứng như ho, sổ mũi, ngứa hoặc viêm phổi.
Nấm mốc xuất hiện trên tường nhà
Một số loại nấm mốc có thể sản xuất các chất độc hại gọi là mycotoxin, có thể gây ra tác động nghiêm trọng đến sức khỏe. Nấm mốc cũng có khả năng phá hủy vật liệu như gỗ, giấy và vải, gây hỏng hóc và suy giảm tuổi thọ của các cấu trúc xây dựng và đồ đạc. Ngoài ra, nấm mốc cũng tạo ra mùi hôi khó chịu và gây mất thẩm mỹ cho môi trường sống.
2. Những loại nấm mốc nào nguy hiểm nhất đối với sức khỏe con người?
2.1. Nấm mốc gây dị ứng
Nấm mốc gây dị ứng là một trong số những loại nấm mốc nguy hiểm nhất đối với sức khỏe con người. Dị ứng do nấm mốc thường xuất hiện trong các môi trường có mức độ nhiễm mốc cao, chẳng hạn như trong nhà, văn phòng hoặc các khu vực có độ ẩm cao và kém thông gió.
Các bào tử nấm mốc trong không khí có thể xâm nhập vào mũi, gây ra các triệu chứng tương tự như các chất gây dị ứng thông thường khác trong không khí, chẳng hạn như hắt hơi, ngứa, chảy nước mũi, nghẹt mũi và khô da. Các bào tử nấm mốc cũng có thể xâm nhập vào phổi, gây ra cơn hen suyễn.
Một số loại nấm mốc phổ biến nhất gây dị ứng bao gồm alternaria, aspergillus, cladosporium và penicillium.
- Alternaria: Chi nấm mốc bao gồm khoảng 50 loài nấm mốc. Đây là một loại nấm mốc phổ biến ngoài trời và các bào tử của nó là một chất gây dị ứng phổ biến. Các loài Alternaria thường xuất hiện dưới dạng những đốm màu xám đen. Giống nấm mốc có thể phát triển trong nhà, đặc biệt là trên các bề mặt ẩm ướt có nguồn thức ăn, chẳng hạn như gỗ. Các loài Alternaria phổ biến nhất là Alternaria alternat, Alternaria solani, Alternaria brassicicola, Alternaria tenuissima và Alternaria padwickii (Theo nghiên cứu năm 2007 của London).
- Aspergillus: Loại nấm mốc này phát triển trên toàn thế giới và là một trong những loại nấm mốc thường xuất hiện nhất trong bệnh viện. Các bào tử của nó có thể gây ra phản ứng dị ứng ở một số người. Aspergillus nhiều đến mức có lẽ không thể tránh hít phải ít nhất một số bào tử của nó. Đối với hầu hết những người có hệ thống miễn dịch khỏe mạnh, hít thở Aspergillus không có hại. Có một số loài thuộc chi này có thể gây bệnh nghiêm trọng khi hít phải bởi những người bị suy giảm miễn dịch, mắc bệnh phổi như COPD hoặc hen suyễn. Một loạt các vấn đề sức khỏe mà Aspergillus có thể gây ra được gọi là bệnh aspergillosis (Được cung cấp từ nghiên cứu năm 2014).
- Cladosporium: Chi Cladosporium là một trong những loại nấm mốc phổ biến nhất. Các bào tử của nó có thể đóng vai trò là chất gây dị ứng, gây ra phản ứng ở những người nhạy cảm. C.herbarum là loài Cladosporium gây dị ứng được xác định phổ biến nhất. Trong nhà, Cladosporium phổ biến trên các vật liệu xây dựng ẩm ướt, chẳng hạn như tấm thạch cao, tường sơn acrylic, gỗ, giấy dán tường, bụi thảm, nệm và vật liệu cách nhiệt ướt trong các thiết bị làm mát cơ học (Dữ liệu được cung cấp từ nghiên cứu năm 2013 tại USA).
- Penicillium: Chi nấm mốc này bao gồm hàng trăm loài, một số loài được sử dụng để sản xuất kháng sinh penicillin. Đó là một loại nấm mốc màu xanh lam mà nhiều người đã thấy phát triển trên thực phẩm. Một số loài Penicillium tạo ra các bào tử trong không khí có thể đóng vai trò là chất gây dị ứng và gây hen suyễn cho những người nhạy cảm (Nghiên cứu năm 2011 tại Italy).
Nấm mốc Penicillium
Ngoài ra, một số nấm mốc phổ biến khác tạo ra bào tử có thể đóng vai trò là chất gây dị ứng bao gồm các chi Epicoccum, Fusarium, Helminthosporium, Mucor, Rhizopus và Pullularia.
Nấm mốc Alternaria
2.2. Nấm mốc gây bệnh
Nấm mốc gây bệnh là loại có thể gây nhiễm trùng ở người, ngay cả khi họ có sức khỏe tốt. Các loại nấm mốc gây bệnh phổ biến nhất bao gồm Aspergillus, Cryptococcus neoformans và Histoplasma capsulatum.
- Các loài Aspergillus: Các loài nấm bao gồm A.fumigatus và A.flavus. A.fumigatus là loài phổ biến nhất trong chi và là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh aspergillosis xâm lấn và có thể gây nhiễm trùng phổi mãn tính. Mặc dù A.flavus trong không khí phổ biến hơn ở một số bệnh viện và địa điểm, nhưng nó ít được nghiên cứu hơn nhiều so với A.fumigatus (Theo nghiên cứu về “Aspergillus flavus : mầm bệnh ở người, chất gây dị ứng và sản xuất độc tố nấm mốc” năm 2007).
- Cryptococcus neoformans: Loại nấm mốc sống trong các môi trường trên toàn thế giới. Mọi người có thể bị nhiễm trùng sau khi hít phải bào tử của nó, mặc dù trường hợp này cực kỳ hiếm đối với những người có hệ thống miễn dịch khỏe mạnh. Nếu một người bị suy giảm miễn dịch hít phải các bào tử, chúng có thể tồn tại trong cơ thể và gây nhiễm trùng sau này nếu hệ thống miễn dịch trở nên yếu hơn. Hầu hết các trường hợp viêm màng não do cryptococcus (một dạng viêm màng não do nấm) đều có liên quan đến C.neoformans (Theo nghiên cứu tại Viện vi sinh Bundeswehr, Munich, Đức).
- Histoplasma capsulatum: H.capsulatum gây bệnh truyền nhiễm histoplasmosis. Khi hít phải bào tử cũng có thể gây nhiễm trùng phổi (viêm phổi). Những người có hệ thống miễn dịch suy yếu có nguy cơ bị nhiễm trùng lan rộng khắp cơ thể, có thể đe dọa đến tính mạng. Nấm mốc này thường được tìm thấy trong đất. Tuy nhiên, nấm mốc cũng được tìm thấy ở nơi có phân dơi và chim. Các bào tử thường phát tán trong không khí do xáo trộn đất như đào hoặc phá hủy tòa nhà, thậm chí do quá trình xây dựng công nghiệp quy mô lớn (Theo nghiên cứu từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ CDC năm 2020).
Nấm mốc Histoplasma capsulatum
2.3. Nấm mốc độc hại
Nấm mốc độc hại (nấm mốc sinh độc tố) có thể tạo ra các sản phẩm phụ chuyển hóa hóa học gây ra phản ứng độc hại ở người và động vật. Độc tố nấm mốc tách biệt với các bào tử mà nấm mốc tạo ra để sinh sản. Tuy nhiên, những hóa chất này có thể bay vào không khí và di chuyển cùng với các bào tử nấm mốc.
Các nhà nghiên cứu của Hiệp hội Vi sinh Hoa Kỳ (ASM) đã chứng minh rằng độc tố nấm mốc cũng di chuyển trong không khí trên các hạt bụi rất nhỏ hoặc các mảnh giấy dán tường nhỏ, có thể dễ dàng hít vào.
Nấm mốc Fusarium
Một số loại nấm mốc gây độc phổ biến nhất được phát hiện trong nhà bao gồm các loài Fusarium (F.solani, F.oxysporum, F.moniliforme), các loài Penicillium (P.brevicompactum, P.chrysogenum, P.citrinum, P.corylophilum, P.cyclopium, P.expansum. P.felutanum, P.spinulosum và P.viridicatum), loài Aspergillus (A.versicolor, A. iger và A.flavus), Stachybotrys chartarum (mốc đen).
Nấm mốc Penicillium ở hoa quả
Nấm mốc có thể gây tác động tiêu cực đến con người và môi trường. Tuy nhiên, một số loại nấm mốc được coi là nguy hiểm nhất bao gồm Aspergillus, Stachybotrys chartarum (nấm đen) và Penicillium chrysogenum. Những loại nấm mốc này có khả năng sản xuất mycotoxin, các chất độc hại có thể gây ra các vấn đề về hô hấp, dị ứng và tác động tiêu cực lên hệ thống miễn dịch đối với cơ thể con người.
Tìm hiểu và cập nhật những thông tin mới nhất về không khí tại đây.
THAM KHẢO
[1] NIOSH. “What Is Mold? | NIOSH | CDC.” Www.cdc.gov, 19 Apr. 2022, www.cdc.gov/niosh/topics/indoorenv/whatismold.html.
[2] “IQAir | First in Air Quality.” Www.iqair.com, www.iqair.com/vi/newsroom/which-molds-are-most-dangerous-to-my-health. Accessed 4 July 2023.
[3] Grahnert, Andreas, et al. Analysis of Asthma Patients for Cryptococcal Seroreactivity in an Urban German Area. 30 May 2015, academic.oup.com/mmy/article/53/6/576/2579451, https://doi.org/10.1093/mmy/myv024. Accessed 4 July 2023.
[4] —. “Histoplasmosis.” Centers for Disease Control and Prevention, 2019, www.cdc.gov/fungal/diseases/histoplasmosis/index.html.
[5] Betancourt, Doris A, et al. “Microbial Volatile Organic Compound Emissions from Stachybotrys Chartarum Growing on Gypsum Wallboard and Ceiling Tile.” BMC Microbiology, vol. 13, no. 1, 2013, p. 283, https://doi.org/10.1186/1471-2180-13-283.
[5] Marinelli, F., and G. L. Marcone. “3.26 – Microbial Secondary Metabolites.” ScienceDirect, Academic Press, 1 Jan. 2011, www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/B9780080885049005390. Accessed 4 July 2023.
[6] Hedayati, M. T., et al. “Aspergillus Flavus: Human Pathogen, Allergen and Mycotoxin Producer.” Microbiology, vol. 153, no. 6, 1 June 2007, pp. 1677–1692, https://doi.org/10.1099/mic.0.2007/007641-0.
