Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hoạt động nấu nướng sử dụng công nghệ, nhiên liệu kém an toàn là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến ô nhiễm không khí trong nhà. Vậy hoạt động nấu ăn và dọn dẹp ảnh hưởng đến chất lượng không khí trong nhà như thế nào?
1. Chất lượng không khí trong nhà
Trong vài năm qua, ngày càng có nhiều bằng chứng khoa học chỉ ra rằng không khí trong nhà và các tòa nhà khác có thể bị ô nhiễm nghiêm trọng hơn không khí ngoài trời ở ngay cả những thành phố lớn nhất và công nghiệp hóa nhất. Nghiên cứu của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ EPA chỉ ra rằng mọi người dành khoảng 90% thời gian ở trong nhà. Vì vậy, đối với nhiều người, những rủi ro đối với sức khỏe có thể lớn hơn do tiếp xúc với ô nhiễm không khí trong nhà so với ngoài trời.
Ngoài ra, những người có thể tiếp xúc với các chất gây ô nhiễm không khí trong nhà trong thời gian dài nhất thường là những người dễ bị ảnh hưởng nhất bởi ô nhiễm không khí trong nhà. Những nhóm này bao gồm người trẻ, người già và người mắc bệnh mãn tính, đặc biệt là những người mắc bệnh hô hấp hoặc tim mạch.
Mặc dù mức độ ô nhiễm từ các nguồn riêng lẻ có thể không gây nguy cơ đáng kể cho sức khỏe, nhưng hầu hết các gia đình đều có nhiều nguồn góp phần gây ô nhiễm không khí trong nhà. Những phơi nhiễm ô nhiễm không khí trong nhà dẫn đến các bệnh không lây nhiễm bao gồm đột quỵ, bệnh tim thiếu máu cục bộ, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) và ung thư phổi. Phụ nữ và trẻ em, thường chịu trách nhiệm làm các công việc nhà như nấu ăn lấy củi, phải chịu gánh nặng sức khỏe lớn nhất do sử dụng nhiên liệu và công nghệ gây ô nhiễm trong nhà.
Chất lượng không khí trong nhà
Các các hạt vào không khí và khí độc là nguyên nhân chính gây ra các vấn đề về chất lượng không khí trong nhà ở nhà. Quá trình thông gió không đầy đủ có thể làm tăng mức độ ô nhiễm trong nhà do không đưa đủ không khí ngoài trời vào để làm loãng khí thải từ các nguồn trong nhà và mang các chất ô nhiễm không khí trong nhà ra khỏi nhà. Nhiệt độ và độ ẩm cao cũng có thể làm tăng nồng độ của một số chất ô nhiễm.
Mỗi năm, 3.2 triệu người tử vong sớm vì bệnh tật do ô nhiễm không khí trong nhà do đốt cháy không hoàn toàn nhiên liệu rắn và dầu hỏa dùng để nấu ăn. Các hạt vật chất và các chất ô nhiễm khác trong ô nhiễm không khí trong nhà làm viêm đường hô hấp và phổi, làm suy giảm phản ứng miễn dịch và giảm khả năng vận chuyển oxy của máu.
WHO thống kê gần một nửa số ca tử vong do nhiễm trùng đường hô hấp dưới ở trẻ em dưới 5 tuổi là do hít phải các hạt vật chất (bồ hóng) từ ô nhiễm không khí trong nhà. Ngoài ra còn có bằng chứng về mối liên hệ giữa ô nhiễm không khí trong nhà và trẻ sinh nhẹ cân, bệnh lao, đục thủy tinh thể, ung thư vòm họng và thanh quản.
2. Hoạt động nấu ăn và dọn dẹp ảnh hưởng đến chất lượng không khí trong nhà như thế nào?
2.1. Hoạt động nấu ăn
Hoạt động nấu ăn ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng không khí trong nhà. WHO cho biết khoảng 2.3 tỷ người trên toàn thế giới (khoảng một phần ba dân số toàn cầu) nấu ăn bằng lửa hở hoặc bếp kém hiệu quả chạy bằng dầu hỏa, sinh khối (gỗ và chất thải cây trồng), than, tạo ra ô nhiễm không khí có hại cho hộ gia đình.
Ô nhiễm không khí trong nhà được tạo ra do sử dụng nhiên liệu và công nghệ kém hiệu quả và gây ô nhiễm trong và xung quanh nhà, chứa nhiều chất gây ô nhiễm có hại cho sức khỏe, bao gồm các hạt nhỏ xâm nhập sâu vào phổi và đi vào máu. Ở những ngôi nhà thông gió kém, khói trong nhà có thể có hàm lượng hạt mịn cao hơn 100 lần so với mức cho phép.
Khi nấu ăn, đặc biệt là sử dụng lò nướng hoặc bếp ga, các khí độc như carbon monoxide (CO) có thể được tạo ra. CO là một chất khí độc, không mùi và không màu và nếu không có sự thông gió đủ, chúng có thể tích tụ trong không gian nhà và gây nguy hiểm cho sức khỏe.
Các thiết bị nấu nướng sử dụng oxi để đốt cháy nhiên liệu. Nếu không có hệ thống thông gió hoặc không đảm bảo sự thoát ra, sự hấp thụ oxy có thể làm giảm lượng oxy trong không gian, gây ra cảm giác khó thở cho người trong nhà.
Quá trình đốt sinh khối
Nghiên cứu về “Ô nhiễm không khí trong nhà do nấu ăn bằng gas ở 5 gia đình Đài Loan” vào tháng 11 năm 2015, phơi nhiễm với ô nhiễm không khí từ nấu ăn (APC) là một trong những yếu tố nguy cơ chính gây ung thư phổi vì nấu ăn là một trong những nguồn chính tạo ra các hạt vật chất (PM) và hydrocacbon thơm đa vòng (PAH) trong các tòa nhà hộ gia đình.
Kết quả nghiên cứu trên cho thấy nồng độ số lượng hạt trong khi không nấu ăn dao động từ 1220 – 6200 hạt/cm3 và tăng lên 1.400.000 hạt/cm3 trong giờ nấu, hầu hết các hạt này là hạt siêu mịn. Những phép đo PM2.5 và PM10 từ nấu ăn đã vượt quá tiêu chuẩn chất lượng không khí trong nhà hiện tại của Đài Loan.
Việc sử dụng các chất làm nóng, dầu mỡ hoặc các loại hóa chất khác trong quá trình nấu ăn cũng có thể dẫn đến việc phát tán các hóa chất và chất bay hơi khác vào không khí.
2.2. Hoạt động dọn dẹp
Một trong những nguyên nhân khiến chất lượng không khí trong nhà suy giảm là hoạt động dọn dẹp sử dụng các chất hóa học độc hại. Khi sử dụng các sản phẩm làm sạch chứa hóa chất như chất tẩy rửa mạnh, chất làm sáng hay các dung môi khác, chúng có khả năng phát tán các hợp chất bay hơi độc hại vào không khí.
Trong không gian thiếu sự thông gió, các hóa chất và hợp chất bay hơi độc hại có thể tích tụ và tăng độc lực, ảnh hưởng đến chất lượng không khí. Việc tiếp xúc dài hạn với các chất hóa học độc hại trong không khí có thể gây ra các vấn đề sức khỏe như đau đầu, khó thở, viêm mắt, và các vấn đề hô hấp khác.
Chất tẩy rửa
Phân tích được thực hiện tại khu vực Los Angeles bởi các nhà khoa học của Colorado Boulder đã tiết lộ rằng các sản phẩm hóa chất gia dụng có chứa các hợp chất có nguồn gốc từ dầu mỏ, giống như chất tẩy rửa và mỹ phẩm thông thường, hiện nay cũng nguy hiểm như phương tiện giao thông về mặt ô nhiễm không khí.
Trong nghiên cứu được thực hiện ngày 17 tháng 7 năm 2015, việc sử dụng các sản phẩm tẩy rửa có thể dẫn đến tiếp xúc với các chất gây ô nhiễm không khí trong nhà sơ cấp và thứ cấp do phát thải các chất độc hại.
Những hoạt động nấu ăn và dọn dẹp trong gia đình đều có ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng không khí bên trong nhà. Khi nấu ăn, việc sử dụng lò nướng và bếp ga có thể tạo ra các khí độc như carbon monoxide. Đồng thời, hoạt động dọn dẹp sử dụng các chất hóa học có thể phát tán các hợp chất bay hơi độc hại, gây ra nguy cơ ô nhiễm và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của cư dân.
Tìm hiểu và cập nhật những thông tin mới nhất về không khí tại đây.
THAM KHẢO
[1] “Air Pollution | UNICEF Parenting.” Www.unicef.org, www.unicef.org/parenting/air-pollution?gclid=EAIaIQobChMI2eDHoqesgwMV6At7Bx0qmAC7EAAYASAAEgLpJPD_BwE. Accessed 26 Dec. 2023.
[2] Wei, W., et al. “Cleaning Practices and Cleaning Products in Nurseries and Schools: To What Extent Can They Impact Indoor Air Quality?” Indoor Air, vol. 26, no. 4, 29 Aug. 2015, pp. 517–525, https://doi.org/10.1111/ina.12236.